Zimmet Suçu
TCK m.247’ye göre ‘’Görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş̧ olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş̧ yıldan on iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.’’
Zimmet suçu ile güveni kötüye kullanma suçu karıştırılmamalıdır. İki suç tipi arasındaki en büyük fark, suçun faili olabilecek kişilerin farklı olmasıdır. Zimmet suçunun failinin ancak kamu görevlisi olabilmesidir. Kamu görevlisi olmayıp ‘’kendisine devredilmiş̧ olan mal üzerinde, kendisinin veya başkasının yararına olarak, zilyetliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunan veya bu devir olgusunu inkâr eden kişi (TCK m.155)’’ ise güveni kötüye kullanma suçunu oluşturur. Zimmet suçu başka suçlarla içtima edebilir. Zimmet suçu belgede sahtecilik yapılarak işlendiği takdirde, her iki suçtan ayrı ayrı ceza verilecektir (TCK m.212) Aynı fail tarafından farklı zamanlarda birden fazla zimmet suçu işlenmesi durumunda zincirleme suç hükümleri uygulanabilir.
Zimmete geçirme, ancak kasten gerçekleştirilebilecek bir eylemdir. Fail görevi dolayısıyla zilyetliği kendisine devredilmiş̧ veya koruma ve gözetmekle yükümlü olduğu eşya üzerinde malik gibi tasarrufta bulunmalıdır. Serbest hareketli bir suçtur. Zimmete geçirme eyleminin gerçekleştirilme biçiminin önemi yoktur.
Zimmet Suçunun Şikâyet Süresi
Zimmet suçu şikâyete bağlı bir suç olmadığı için şikâyet süresi yoktur. Cumhuriyet savcılığı suçun işlendiğini öğrenir öğrenmez resen soruşturma başlatmalıdır. Zimmet suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Zimmet Suçunun Şartları Nelerdir?
Zimmet Suçu Yalnızca Kamu Görevlileri Tarafından İşlenebilir
Zimmet suçunun faili ancak ‘’kamu görevlisi’’ olabileceği için özgü bir suçtur. Kişinin kamu görevlisi sayılması için aranan ölçüt, gördüğü işin kamusal faaliyet olmasıdır. TCK m. 40/2’ ye göre ‘’ Özgü suçlarda, ancak özel faillik niteliğini taşıyan kişi fail olabilir. Bu suçların islenişine iştirak eden diğer kişiler ise azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulur. ‘’ Yani kamu görevlisi olmayıp, failin kamu görevlisi sıfatını bilerek suça iştirak eden kişi, azmettiren ya da yardım eden sıfatıyla sorumludur.
- Ceza Dairesi 2015/12359 E. , 2020/633 K.
‘’…Zimmet suçunun oluşması için “kamu görevlisinin veya özel mevzuatları gereği kamu görevlisi gibi cezalandırılabilen kişilerin görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının yararına zimmetine geçirmesinin” gerektiği, somut olayda; sanığın çift imza ile çekmesi gereken paraların bir kısmını tek imza ile, bir kısmını ise diğer sanık …’un imzasını taklit etmek suretiyle çekmek suretiyle mal edinmesi şeklinde gerçekleşen eylemlerinde, suça konu paraların görevi dolayısıyla sanığa teslim edilmediği, sanığın bu paralar üzerinde muhafaza ve gözetim sorumluluğunun da olmadığı, bu itibarla yasal tevdi unsurunun gerçekleşmediği anlaşıldığından, eylemlerinin zincirleme şekilde kamu kurumu zararına dolandırıcılık suçunu oluşturacağı..’’
Zimmet Suçu Kamu Görevlisinin Görevi Nedeniyle Teslim Edilmiş Mal Üzerinde İşlenebilir
Zimmet suçunda fail, kendisine kamu görevi dolayısıyla hangi zilyetlik devredilmişse veya koruma gözetimine bırakılmışsa sadece onu zimmetine geçirebilir. Bu bakımdan görevi gereği zilyet olmadığı bir malı hukuka aykırı bir şekilde alan kamu görevlisi, zimmet suçunu değil hırsızlık suçunu işlemiş olur. Suçun oluşabilmesi için önemli olan, kamu görevlisine teslim edilen malın kamu görevi gereği teslim edilmiş olmasıdır. Suç konusu mal, taşınır veya taşınmaz bir mal olabileceği gibi parasal değerler de olabilir.
Ceza Genel Kurulu 2016/470 E. , 2019/592 K.
‘’…İcrai davranışlarla görevi kötüye kullanma suçu, kamu görevlisinin görevinin gereklerine aykırı hareket etmesi ve bu aykırı davranış nedeniyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunması ya da kişilere haksız menfaat sağlanması ile oluşmaktadır.
Buna göre ilk şart, kamu görevlisi olan failin yaptığı işle ilgili olarak kanundan veya diğer idari düzenlemelerden doğan bir görevinin olması ve bu görevinin gereklerine aykırı davranmasıdır. Suçun oluşabilmesi için, norma aykırı davranış yetmemekte, fiil nedeniyle, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olunması ya da suç tarihi itibarıyla kişilere haksız kazanç sağlanması gerekmektedir.’’
Kamu Görevlisi Malı Kendisinin veya Başkasının Zimmetine Geçirmelidir
Fail görevi dolayısıyla zilyetliği kendisine devredilmiş̧ veya koruma ve gözetmekle yükümlü olduğu eşya üzerinde malik gibi tasarrufta bulunmalıdır. Kamu görevlisi veya kamu görevlisinin malı kullandırdığı kişi, malı sınırlı bir süre kullanmış olsa dahi suçun oluşmasını engellemez.
Kamu görevi dolayısıyla kendisine bırakılan malın zilyetliğinin iyi idare edilemeyip kötüye kullanılması veya başka bir kamu görevinin yerine getirilmesi için kullanılması durumunda, kendisine veya başkasının zimmetine mal geçirme unsuru gerçekleşmediği zimmet suçu değil güveni kötüye kullanma suçu hükümleri oluşur.
Ceza Genel Kurulu 2017/1111 E. , 2019/638 K.
‘’…Zimmete geçirme, suç konusu mal üzerinde malikmiş gibi tasarrufta bulunmayı ifade eder. Madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, zimmet suçunun oluşabilmesi için, suça konu malın kamu görevlisinin şahsının veya bir başkasının zimmetine geçirilmiş olması arasında fark bulunmamaktadır…’’
Zimmet Suçunda Suça ve Cezaya Etki Eden Nedenler
- Suçu Ağırlaştıran Nedenler (Nitelikli Hal)
- Suçun Hileli Davranışla İşlenmiş Olması
TCK m.247/2’ye göre, suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla islenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Zararın ağırlığı zimmet suçunda, suçu ağırlaştıran bir neden değildir.
- Suçu Hafifleten Haller
- Kullanma Zimmeti
Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere islenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.
Fail malı mülkiyetine geçirme amacı ile hareket etmemesi eylemi daha hafif hale getirir. Kullanma zimmetinde, kamu görevlisi zilyetliği kendisine devredilmiş̧ olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı, mal edinme amacı olmadan sınırlı bir süre kullanıp iade etme niyetindedir. Malın devlet veya başka bir kamu kurumu için kullanılması durumunda ise bu suç oluşmaz.
Fail iade niyetiyle aldığı malı, iade etmekten vazgeçerse zimmet suçu oluşur. Fail malı nereden alınmışsa herhangi bir ihbar, şikâyet veya soruşturma nedeni ile değil, kendi iradesi ile aynı yere iade etmelidir. İade niyetiyle alınan malın, kusuru dışında bir nedenle henüz iade edilmemiş̧ olması durumunda zimmet suçundan söz edilmez.
Ceza Genel Kurulu 2015/284 E. , 2018/384 K.
‘’…Bu konuda Yüksek Yargıtay Ceza Genel Kurulu 29.01.2013 tarih, 2012/5-1274 esas ve 2013/33 karar sayılı ilamında Eylemin kullanma zimmeti olup olmadığı failin kastının tespitine yöneliktir. Failin dış dünyaya yansıyan davranışları ve suçun işleniş şekli göz önüne alınarak her somut olayda kastının suç konusu eşya üzerinde mal edinmeye mi, yoksa geçici bir süre kullandıktan sonra iade etmeye, yani kullanmaya mı yönelik olduğu belirlenmelidir. Bu belirleme yapılırken Ceza Genel Kurulu ve Özel Dairece uygulanageldiği üzere failin herhangi bir uyarı, ihbar ya da şikâyet veya soruşturma olmaksızın suça konu malı kendiliğinden ilgili kuruma iade edip etmediği önemli bir kıstas olarak ele alınmalıdır.’ şeklindeki açıklamasından da anlaşılacağı üzere paranın veya malın uyarı, ihbar veya şikâyet olmadan kuruma iade edilip edilmemesi bu suçun oluşumu için tek kıstas değildir. Önemli olan failin kastının tespitidir. Dolayısıyla her somut olayda failin kastı yönünden ayrı bir inceleme ve değerlendirme yapılması ve sanığın zimmete yönelik kastının tartışılması gerekmektedir…’’
- Malın Değerinin Az Olması
Zimmet suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilir.
TCK Madde 249 gerekçesine göre: Suç konusu malın değerinin az olması durumunda da zimmet suçu oluşur. Ancak, bu durumlarda zimmet suçundan dolayı verilecek cezada belli bir oranda indirim öngörülmüştür. Söz konusu madde metninde bu indirimin oranı belirlenmiştir.
Zimmete geçirilen malın değerinin çok az olması durumunda, bu tasarruf, hoşgörüyle karşılanabilir. Suç konusu malın değerinin çok düşük olmasına rağmen, bunun zimmete geçirilmesi bir haksızlık oluşturmakla beraber, fiilin ifade ettiği haksızlık muhtevası cezaya layık, cezayı gerektirici boyutta olmayabilir. Kullanma zimmeti de bazı durumlarda gerek süre gerek biçim bakımından hoşgörüyle karşılanabilir.
- Ceza Dairesi 2018/5167 E. , 2019/8122 K.
‘’..Zimmete geçirildiği kabul edilen miktarın tespiti yapılmadan, bu kapsamda ekonomik koşullar ve paranın alım gücü nazara alındığında bu değerin az olup olmadığı hususu araştırılmadan, TCK’nın 249/1. maddesinin uygulanıp uygulanmayacağının tartışmasız bırakılması, Kanuna aykırı, katılan vekili ile sanık müdafin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görüldüğünden hükümlerin BOZULMASINA oy birliğiyle karar verildi.’’
Etkin Pişmanlık
Soruşturma Başlamadan Önce (TCK m.248/1)
Soruşturma, yasaya göre yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evreyi ifade eder (CMK m.2/1-e)
Soruşturma başlamadan önce, zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisi indirilir.
İade veya ödeme yapılırken tam olmalıdır. Bu nedenle zimmet suçunun iştirak halinde işlenmesi durumunda suç ortaklarından birinin kendi payına düşeni iade etmesi cezanın indirilmesi sonucunu doğurmaz.
Kovuşturma Başlamadan Önce (TCK m.248/2)
Kovuşturma başlamadan önce, gönüllü olarak, zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi halinde, verilecek cezanın yarısı indirilir. Etkin pişmanlığın hükümden önce gerçekleşmesi halinde, verilecek cezanın üçte biri indirilir.
Zimmet Suçunun Cezası Nedir?
Basit Zimmet Suçu Cezası: Zimmet suçunun temel şekli ile işlenmesi halinde verilecek ceza 5 yıldan 12 yıla kadar hapis cezasıdır.
Nitelikli Zimmet Suçu Cezası: Failin zimmet suçunu işledikten sonra zimmetin ortaya çıkmasını önlemeye yönelik davranışlarda bulunması halinde nitelikli zimmet suçu hükümleri uygulanır. Basit zimmet suçu için alınan cezanın yarısı kadar ekleme yapılır. Örneğin basit zimmet suçunda alması gereken ceza 10 yıl hapis cezası ise suçun nitelikli hali ile işlenmesi durumunda verilecek ceza 15 yıl hapis cezasıdır.
Kullanma Zimmeti Suçu Cezası: Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere islenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.
Denetim Görevinin İhmali Suretiyle Zimmet Suçu Cezası: Zimmet veya irtikap suçunun islenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutulur. Denetim görevini ihmal ederek, zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine imkân sağlayan kamu görevlisi, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.